Toen Nathalie Hallin, een atheïst, en Hajdi Moche, een christen, debatteerden over de wortels van menselijke vrijgevigheid, bleven ze dezelfde vraag omcirkelen: zorgt religie ervoor dat mensen meer bereid zijn om te geven? Dit was geen ijdel filosofisch mijmeren. Als postdoctorale onderzoekers aan de afdeling Gedragswetenschappen en Leren van de Universiteit van Linköping in Zweden besloten ze het met de wetenschap te testen. Hun bevindingen onthullen een waarheid die genuanceerder is – en misschien meer onthullend – dan beiden hadden gedacht.
Uit hun onderzoek blijkt dat gelovigen niet meer of minder genereus zijn dan atheïsten. Maar dat is alleen zolang ze niet weten waar de ontvanger in gelooft. Als je wat dieper gaat, wordt het geloof van een persoon – of het gebrek daaraan – een doorslaggevende factor in hoeveel hij of zij bereid is te geven. Het blijkt dat mensen aanzienlijk genereuzer zijn als ze weten dat de ontvanger hun overtuigingen deelt.
Vrijgevigheid (met addertjes onder het gras).)
Hallin en Moche voerden samen met collega’s Gerhard Andersson en Daniel Västfjäll een reeks experimenten uit in drie landen: Zweden, de Verenigde Staten en een gecombineerd onderzoek in Egypte en Libanon.
In Zweden kregen 398 deelnemers de opdracht om in verschillende rondes fictief geld onder zichzelf en drie hypothetische vreemden te verdelen. Elke ronde bevatte verschillende details over de ontvangers, zoals hun hobby’s, politieke opvattingen en favoriete filmgenres. Maar in één cruciale ronde leerden de deelnemers de religieuze overtuigingen van de ontvangers.
Over de hele linie gaven zowel religieuze als niet-religieuze deelnemers ongeveer hetzelfde bedrag als ze niets wisten van het geloof van de ontvanger. Maar toen religieuze informatie aan het licht kwam, werden gelovigen aanzienlijk genereuzer, vooral tegenover ontvangers die hun geloof deelden. Zelfs atheïsten toonden een voorkeur voor hun eigen groep.
‚Ik was eigenlijk verrast, want het enige dat atheïsten verenigt, is dat je niet in een god gelooft‘, reflecteerde Hallin.
In alle culturen ontstaat een patroon
Om er zeker van te zijn dat hun bevindingen niet op Zweden van toepassing waren, herhaalde het team hun onderzoek in de Verenigde Staten, met 700 deelnemers, en in Egypte en Libanon, met 600. De resultaten waren consistent: groepsreligie (of gebrek aan geloof binnen de groep). geloof) meer dan enige andere factor de vrijgevigheid beïnvloedde.
In de VS waren moslims het meest genereus tegenover medemoslims vergeleken met christenen en atheïsten. Het patroon deed zich ook in Zweden voor, hoewel het kleinere aantal moslimdeelnemers de conclusies minder zeker maakte. In Egypte en Libanon vertoonden christenen en moslims een vergelijkbaar niveau van vrijgevigheid binnen de groep. Culturele normen, maatschappelijke rollen en lokale dynamiek kunnen deze variaties verklaren, maar de trend was onmiskenbaar: mensen zijn bevooroordeeld ten opzichte van hun eigen groep en zullen hiermee rekening houden bij het geven.
Deze bevinding is weliswaar opvallend, maar omzeilt gemakkelijke morele oordelen.
“Als onderzoekers vinden we het interessant dat de relatie met religie zo’n sterke invloed heeft op vrijgevigheid en groepsgevoel”, zegt Hallin. “Maar we zijn voorzichtig om dit niet te evalueren.”
Vrijgevigheid voorbij geld
Het onderzoek roept een bredere vraag op: wat betekent het om genereus te zijn? Hajdi Moche biedt een doordacht perspectief.
‘Je kunt op verschillende manieren genereus zijn’, zei ze. “Je kunt genereus zijn met tijd, met liefde of met zorg. Dus of er iets in de religie is dat zegt dat je vooral genereus moet zijn met geld, is sowieso iets om over na te denken.”
Dit onderzoek pelt lagen van de menselijke natuur af en suggereert dat onder de ogenschijnlijk simpele daad van geven een web van identiteit, geloof en verbondenheid schuilgaat. We streven er misschien naar om onpartijdig te zijn in onze vriendelijkheid, maar ons gemeenschapsgevoel heeft vaak het laatste woord.
De bevindingen verschenen in het tijdschrift Oordeel en besluitvorming.
