Te midden van de oorlog tussen Iran en Irak in de jaren tachtig en de controverse tussen Iran en de Contra, waarbij de VS via Israël wapens aan Iran leverden, merkte de toenmalige premier Yitzhak Shamir op dat beide partijen in de oorlog ‘gek’ waren en ‘we geen reden om een van de partijen succes te wensen.”
Na verloop van tijd veranderde dit citaat in de uitspraak van Shamir toen hem werd gevraagd naar de oorlog: “Wij wensen beide partijen succes.”
Deze bijna veertig jaar oude opmerking vindt vandaag weerklank nu Jeruzalem de ontwikkelingen van het weekend in Syrië beoordeelt, waar de rebellen – onder leiding van islamisten gesteund door de Turkse president Recep Tayyip Erdogan – een nieuw offensief lanceerden in de lang sluimerende Syrische burgeroorlog en een groot deel van de Syrische burgeroorlog veroverden. de belangrijkste Syrische stad Aleppo.
De belangrijkste ontwikkelingen
De timing van het offensief weerspiegelt drie belangrijke ontwikkelingen:
Ten eerste heeft Israël Iran, de belangrijkste steunpilaar van Assad, verzwakt door het land rechtstreeks te treffen en aanzienlijke militaire capaciteiten uit te schakelen, en door twee van zijn voornaamste bondgenoten, Hezbollah en Hamas, ernstig te vernederen. Israël heeft de wereld ook laten zien dat de dreigementen van Iran vaak groter zijn dan de werkelijke capaciteiten ervan.
Ten tweede verkeert Hezbollah, dat eerder in de oorlog een cruciale rol speelde bij het versterken van Assad, momenteel niet in een positie om versterkingen te sturen om Syrië te helpen. Naar schatting zijn 3.500 Hezbollah-strijders gedood, het dubbele aantal gewond en buiten gevecht gesteld, en het leiderschapskader is gedecimeerd.
Ten derde zit Rusland, wiens interventie in de oorlog in 2015 feitelijk het tij in het voordeel van Assad heeft doen keren, nu diep verwikkeld in zijn eigen oorlog in Oekraïne en heeft het niet meer hetzelfde vermogen om Assad te verdedigen als tien jaar geleden.
Deze factoren hebben de coalitie van Assad verzwakt en de weg vrijgemaakt voor het offensief onder leiding van het Centrale Commando Militaire Operaties (Al-Fatah al-Mubin), een alliantie van radicale islamisten en enkele meer gematigde krachten.
Wat minder duidelijk is, is of deze ontwikkeling goed of slecht is voor Israël. De situatie is zeer complex, waarbij concurrerende agenda’s en ideologieën betrokken zijn, met zowel potentiële risico’s als voordelen voor Israël.
Ten eerste de risico’s:
Als het Centrale Militaire Operaties Commando zou bestaan uit rebellen van het Vrije Syrische Leger en Koerden die Syrië wilden loswrikken van de autocratische Assad en die een pro-westerse inslag hadden, dan zou dat één ding zijn. Maar dat is niet het geval. Tot de rebellengroepen die Aleppo nu controleren behoort Hayat Tahrir al-Sham (HTS), een jihadistische alliantie met banden met Al-Qaeda, die de afgelopen jaren heeft geprobeerd haar imago te matigen.
Als de Syrische president Bashar Assad door dergelijke troepen zou worden vervangen, zou Israël aan zijn noordgrens te maken kunnen krijgen met een nieuwe soennitische jihadistische dreiging, met steun van Erdogan – een scenario dat doet denken aan de situatie waarmee Israël in Gaza te maken kreeg: een soennitische jihadistische dreiging, met steun van Erdogan.
Bovendien zou een heropleving van het geweld in Syrië een nieuwe vluchtelingencrisis kunnen veroorzaken, waardoor de druk op Jordanië zou toenemen, wat niet in het strategische belang van Israël is.
Er bestaat ook het risico dat de militaire middelen van Assad, inclusief potentiële chemische wapens, in handen van jihadistische groeperingen kunnen vallen.
Een andere zorg is dat recente trends waarbij Assad belangstelling toont voor het beperken van de Iraanse verschansing en de activiteiten van Hezbollah in Syrië – vooral in het zuiden om te voorkomen dat Israël vergeldingsmaatregelen uitlokt die zijn regime ten val zouden kunnen brengen – kunnen worden teruggedraaid.
Het afgelopen jaar heeft Israël naar verluidt zo’n zeventig aanvallen in Syrië uitgevoerd om te voorkomen dat Iran Hezbollah in Libanon zou versterken. Assad, op zijn hoede voor Israëlische represailles, heeft directe confrontaties grotendeels vermeden en is buiten de huidige oorlog gebleven. Naar verluidt heeft hij zelfs contact opgenomen met Moskou om Iran aan te moedigen zich niet zoals voorheen zwaar te verschansen in Syrië, om Israël geen voorwendsel te geven om aan te vallen.
De recente toenaderingen die Assad heeft gemaakt tot gematigde soennitische landen, zoals de VAE, zijn geïnterpreteerd als een poging om enige afstand te scheppen tussen Syrië en Iran.
Het rebellenoffensief kan Assad echter dwingen zijn afhankelijkheid van Iran te versterken om deze opmars af te slaan, waardoor elke vooruitgang die is geboekt bij het afstand nemen van de ‘as van het verzet’ ongedaan wordt gemaakt. Een dergelijke verschuiving zou meer Iraanse troepen naar Syrië kunnen brengen, waardoor de dreiging voor Israël zou toenemen.
Maar de situatie biedt Israël ook enkele mogelijke voordelen en kansen.
De meest opvallende kans is dat de opmars van de rebellen tegen Assad de as Iran-Syrië-Hezbollah zal verzwakken.
Iran, dat zelf in een verzwakte positie verkeert, zal nu middelen moeten inzetten om het regime van Assad te redden, en zal niet in een positie verkeren om Hezbollah te herbouwen en te bevoorraden. Israël heeft er alle belang bij om te voorkomen dat Iran wapens via Syrië naar Hezbollah in Libanon smokkelt, en een hernieuwing van de burgeroorlog in Syrië zal de smokkel van die wapens moeilijker maken.
Bovendien zijn de hulpbronnen en capaciteiten van Iran niet oneindig, en zal het land gedwongen worden prioriteiten te stellen. De milities die het controleert in Syrië en Irak zullen nu moeten worden gebruikt om Assad te steunen, en zullen zich niet langer uitsluitend op Israël kunnen concentreren.
In Irans strategie van proxy-oorlog tegen Israël is het duidelijk dat alles wat een van de bondgenoten van de Islamitische Republiek tegenhoudt, Iran verzwakt.
Israël heeft Hamas en Hezbollah de afgelopen veertien maanden enorm verzwakt, en nu verpletteren de rebellen Assad. Hoewel Syrië geen volledige Iraanse dochteronderneming is zoals Hezbollah, was het een krachtvermenigvuldiger voor Iran in de regio. Het was cruciaal voor de strategische belangen van Iran, in de eerste plaats als een manier om wapens aan Hezbollah te ondersteunen en over te dragen, en ook als een manier voor Iran om zijn macht en invloed in de hele regio te projecteren.
Een verzwakt Assad zou een zware klap zijn voor de hegemonistische plannen van Iran in de regio, die al aan het wankelen zijn als gevolg van de verliezen die Israël heeft toegebracht aan Hamas en Hezbollah. Elke keer dat een van Irans bondgenoten of bondgenoten in de regio verzwakt, wordt Iran verzwakt – en dat is de reden waarom Jeruzalem geen tranen vergoot over de winsten van de rebellen in Aleppo.
Maar hoewel de verzwakking van het Assad-regime enkele voordelen kan hebben, moet Israël zich voorbereiden op de mogelijke opkomst van een soennitische jihadistische dreiging nu aan zijn noordoostelijke grens. Als dat gebeurt, zal Israël moeten beslissen wanneer, of en hoe in te grijpen.
In de tussentijd herhalen regeringsfunctionarissen de mantra dat Jeruzalem de situatie nauwlettend in de gaten houdt, in de stille hoop – zoals Shamir veertig jaar geleden deed – dat de twee partijen elkaar met succes kunnen verzwakken om de dreiging en het gevaar dat beide in de toekomst voor Israël kunnen opleveren, te verminderen. .
