Antibiotica vormen een hoeksteen van de moderne pluimveehouderij en zijn essentieel voor de behandeling van infecties, het voorkomen van ziekte-uitbraken en het verbeteren van de productiviteit.
Het wijdverbreide gebruik ervan in de landbouw heeft echter geleid tot groeiende zorgen over antimicrobiële resistentie (AMR), een mondiale gezondheidsuitdaging die gevolgen heeft voor de gezondheid van zowel mens als dier.
AMR treedt op wanneer bacteriën, virussen, schimmels en parasieten niet langer reageren op antimicrobiële geneesmiddelen (antibiotica) die worden gebruikt om deze micro-organismen onder controle te houden of te doden.
Het is uitgegroeid tot een van de meest urgente uitdagingen op het gebied van de volksgezondheid van de 21e eeuw, met naar schatting jaarlijks wereldwijd 700.000 sterfgevallen.
Als AMR niet wordt aangepakt, kan dit leiden tot biljoenen dollars aan economische verliezen, en zonder onmiddellijke interventie dreigt de wereld een post-antibioticatijdperk binnen te gaan, waarin zelfs gewone infecties onbehandelbaar worden.
Zoals alle landen is AMR een groot probleem in Maleisië.
Het Ministerie van Landbouw en Voedselveiligheid (MAFS) en het Ministerie van Volksgezondheid werken al jaren samen onder de ‘One Health’-aanpak.
Dit alomvattende raamwerk, dat oproept tot gecoördineerde inspanningen op het grensvlak mens-dier-milieu, werd formeel geïmplementeerd met de lancering in 2017 van het Nationale Strategische Plan inzake AMR van Maleisië.
Het benadrukt de noodzaak van versterkte toezichtsystemen, verantwoord gebruik van antimicrobiële stoffen en verbeterde voedselveiligheidspraktijken.
Kuikens die gezuiverd water drinken om een goede hygiëne en goede voeding te behouden.
Een noodzaak in de landbouw
Antimicrobiële stoffen worden op grote schaal gebruikt in de landbouw, vooral in de veterinaire en aquacultuursector, om de groei van dieren te bevorderen en ziekten te voorkomen.
Overmatig of oneigenlijk gebruik kan echter leiden tot de ontwikkeling van antibioticaresistente bacteriën, oftewel ‘superbacteriën’, die zich via voedsel of direct contact naar mensen kunnen verspreiden.
Enkele van de meest voorkomende bacteriën die bij pluimvee worden aangetroffen, zijn Salmonella spp. en Escherichia coli (E. coli).
Deze bacteriën kunnen infecties veroorzaken, variërend van ademhalingsproblemen tot bloedvergiftiging (bloedvergiftiging).
Salmonellabacteriën kunnen afkomstig zijn uit verschillende omgevingsbronnen, waaronder vervuild voer, water of strooisel in pluimveestallen.
Deze bacteriën zijn zeer persistent in het milieu en kunnen overleven op oppervlakken en apparatuur, waardoor bioveiligheidspraktijken van cruciaal belang zijn.
Bovendien kan geïnfecteerd fokmateriaal Salmonella verticaal overbrengen naar eieren en kuikens, waardoor de infectie over generaties pluimvee heen wordt bestendigd.
E. coli daarentegen is een normaal onderdeel van de darmflora bij warmbloedige dieren en mensen.
Pathogene stammen kunnen zich echter ontwikkelen en gedijen onder omstandigheden waarbij sprake is van vervuild voer, water of slechte sanitaire voorzieningen.
Vuile leefomgevingen en overbevolking kunnen de verspreiding verergeren en deze schadelijke stammen beïnvloeden, waardoor het risico op ziekte-uitbraken bij pluimveekoppels toeneemt.
De bovengenoemde ziekteverwekkers zijn van bijzonder belang vanwege hun impact op de gezondheid van pluimvee, de productiviteit van de boerderij en de mogelijke overdracht op mensen.
Studies uitgevoerd door het Maleisische Department of Veterinary Services (DVS) benadrukken de prevalentie van AMR in de pluimveehouderij.
Uit een onderzoek uit 2018–2019 op vleeskuikenhouderijen op het schiereiland Maleisië bleek dat 82% van de Salmonella-isolaten multiresistentieresistentie (MDR) vertoonde.
Een ander onderzoek uit 2016 gepubliceerd in de Maleisisch Journal of Veterinary Research onthulde dat 81,6% van de E.coli-isolaten uit kippen MDR-profielen vertoonden.
De hoogste resistentiepercentages werden genoteerd voor antibiotica zoals onder meer erytromycine (52,8%), tetracycline (52%) en spectinomycine (39,2%).
De meeste isolaten waren resistent tegen ten minste één antibioticum, en sommige vertoonden resistentie tegen meer dan acht.
Deze bevindingen onderstrepen het belang van voortgezet toezicht en consumentenvoorlichting om het AMR-risico te verminderen.
Dr. Hanafi bewaakt de kwaliteit van het voer om er zeker van te zijn dat de voedingswaarde en fysieke conditie geschikt zijn voor kippenconsumptie.
Yu Qiu, een diergezondheidsfunctionaris bij de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, benadrukte de ernstige risico’s die AMR met zich meebrengt voor de voedselveiligheid en de volksgezondheid.
“Resistente bacteriën bij dieren kunnen vlees, zuivel en eieren besmetten, wat leidt tot door voedsel overgedragen ziekten en moeilijk te behandelen infecties bij mensen”, zei hij onlangs op een Global Media Forum over AMR.
“Deze infecties vereisen langere, intensievere behandelingen, wat een aanzienlijke druk legt op de volksgezondheidssystemen.”
Naast gezondheidsrisico’s verhoogt AMR de voedselproductiekosten, omdat boeren alternatieve behandelingen voor vee moeten zoeken, waardoor de productiekosten stijgen en de productiviteit afneemt.
Deze combinatie bedreigt de mondiale voedselzekerheid en verhoogt de druk op kwetsbare bevolkingsgroepen.
Lokale activiteiten
Antibiotica blijven essentieel in de pluimveehouderij, maar het misbruik ervan brengt aanzienlijke risico’s met zich mee.
Een van de grootste islamitische pluimveebedrijven in Maleisië, Ayam Bismi, heeft maatregelen genomen om deze risico’s te verminderen.
Het bedrijf, gevestigd in Alor Setar, Kedah, exploiteert 18 boerderijen en verwerkt tot 30.000 kippen per dag, een sterke stijging ten opzichte van de aanvankelijke capaciteit van 3.000 kippen per dag in 1988, toen het voor het eerst werd opgericht.
Volgens dierenarts dr. Mohd Hanafi Ramali is zonder antibiotica het risico dat de ziekte zich onder de kuddes verspreidt veel groter, wat mogelijk tot verwoestende verliezen kan leiden.
“We wisselen antibiotica af om te voorkomen dat bacteriën resistentie ontwikkelen tegen specifieke medicijnen en voeren regelmatig antibioticagevoeligheidstests uit in interne laboratoria.
“Deze tests zorgen ervoor dat alleen de meest effectieve antibiotica worden gebruikt, waardoor het risico op resistentie wordt verminderd”, zei hij.
Naast traditionele antibiotica voeden boeren hun dieren ook met probiotische en prebiotische supplementen om de gezondheid van pluimvee te behouden.
Deze alternatieven helpen de afhankelijkheid van antibiotica te verminderen en tegelijkertijd de diergezondheid te behouden.
“Probiotica helpen bij het behouden van een gezond darmmilieu bij kippen, wat cruciaal is voor hun immuniteit.
“We verwerken ook organische zuren in het voer om de darmgezondheid te ondersteunen en ontstekingen te verminderen.
“Bovendien worden organische extracten gebruikt om stress bij kippen te verminderen.
“Hoewel deze voedingssupplementen voornamelijk preventief zijn, gericht op het voorkomen van de escalatie van gezondheidsproblemen, kunnen ze duur zijn”, legt dr. Hanafi uit, hoofd van de afdeling Pluimveegezondheid van Ayam Bismi.
Niettemin zijn dergelijke maatregelen van cruciaal belang voor het behoud van de algehele gezondheid van kippen en het voorkomen van mogelijke ziekte-uitbraken.
In het geval van een ziekte-uitbraak wordt de Polymerase Chain Reaction (PCR)-test gebruikt om het type ziekte te identificeren, terwijl de antilichaamniveaus worden gecontroleerd via een bloedtest.
Als de uitbraak kritiek wordt geacht, worden de dieren veilig geruimd en afgevoerd, hetzij door begrafenis of verbranding, in overeenstemming met de overheidsvoorschriften.
Het bedrijf maakt ook gebruik van een gesloten huisvestingssysteem, dat wil zeggen dat kippen binnen worden gefokt om het risico op verspreiding van ziekten te verminderen en de behoefte aan antibiotica verder te verminderen.
Hij voegde eraan toe: “Door over te stappen van open huizen naar gesloten systemen kunnen we het milieu beter controleren, waardoor bacteriële infecties en de behoefte aan antibiotica worden verminderd.”
Dit silosysteem levert via sensoren voer aan de voerpannen.
Een evenwicht vinden
Een belangrijke uitdaging in de grootschalige pluimveehouderij is ervoor te zorgen dat alle werknemers zich houden aan de juiste richtlijnen voor antibioticagebruik.
Voortdurende educatie en training zijn van essentieel belang, zodat werknemers de risico’s van onjuist antibioticagebruik begrijpen.
Vanwege de moeilijkheden bij het vinden van lokale arbeidskrachten worden veel buitenlanders uit Nepal en Bangladesh gerekruteerd om op pluimveebedrijven te werken.
“We investeren in trainingsprogramma’s om ervoor te zorgen dat onze werknemers, van wie velen uit verschillende landen komen, het belang van correct medicatiegebruik begrijpen”, aldus dr. Hanafi.
Pluimveebedrijven zoals Ayam Bismi maken ook gebruik van een gecentraliseerd digitaal systeem dat een efficiënte monitoring van het antibioticagebruik op al hun bedrijven mogelijk maakt, waardoor eventuele gevallen van misbruik of overmatig gebruik snel kunnen worden geïdentificeerd.
Hoewel antibiotica van cruciaal belang zijn voor het behoud van de diergezondheid, moet het gebruik ervan zorgvuldig worden gereguleerd om te voorkomen dat AMR escaleert tot een pandemie.
In Maleisië houdt de National Pharmaceutical Regulatory Agency toezicht op de goedkeuring van antibiotica voor gebruik in de landbouw om de veiligheid te garanderen.
“Consumenten zijn zich tegenwoordig bewuster van het voedsel dat ze consumeren en we streven ernaar hen te voorzien van voedsel dat zowel veilig als verantwoord geproduceerd is”, aldus dr. Hanafi.
Samenwerking tussen boeren, toezichthouders en consumenten is van cruciaal belang voor het garanderen van duurzame praktijken die de gezondheid van zowel mens als dier beschermen, en uiteindelijk de voedselveiligheid voor toekomstige generaties veiligstellen.