Voor het eerst hebben astronomen een close-upopname gemaakt van een stervende ster buiten onze Melkweg. Deze mijlpaal, bereikt door de Very Large Telescope Interferometer (VLTI) van de European Southern Observatory, brengt de rode superreus WOH G64 scherp in beeld, waardoor deze gehuld in een vreemde, eivormige cocon van gas en stof zichtbaar wordt. Het verhaal van de ster is net zo boeiend als de technieken die worden gebruikt om het te onthullen.
Een kosmische kolos
WOH G64, gelegen in de Grote Magelhaense Wolk, een satellietstelsel op 160.000 lichtjaar afstand, is geen gewone ster. Hij staat bekend als de ‘gigantische ster’ en verkleint onze zon met een omvang die ongeveer 2000 keer groter is. Wetenschappers hebben het decennialang bestudeerd, maar tot nu toe bleven het lichaam en de omgeving aan het zicht onttrokken.
“Voor het eerst zijn we erin geslaagd een ingezoomde opname te maken van een stervende ster in een sterrenstelsel buiten onze eigen Melkweg”, zegt Keiichi Ohnaka, hoofdonderzoeker en astrofysicus aan de Universidad Andrés Bello in Chili. De ontdekking biedt een zeldzame kans om getuige te zijn van de doodsstrijd van een ster terwijl deze een dramatische supernova-explosie nadert.
WOH G64 is een rode superreus, een soort ster in zijn laatste levensfase. Deze kolossale sterren stoten hun buitenste lagen in de loop van duizenden jaren uit en vormen halo’s van materiaal. De VLTI-opname onthulde echter een verrassend detail: de “cocon” van gas en materie van de ster is niet bolvormig maar uitgestrekt en lijkt op een ei.
“We hebben een eivormige cocon ontdekt die de ster dicht omringt,” voegde Ohnaka eraan toe. “We zijn enthousiast omdat dit mogelijk verband houdt met de drastische uitstoting van materiaal uit de stervende ster vóór een supernova-explosie.”
Een blik op het einde
Astronomen als Gerd Weigelt van het Max Planck Instituut voor Radioastronomie zien WOH G64 als een buitengewone case study. “We hebben ontdekt dat de ster de afgelopen tien jaar een significante verandering heeft ondergaan, wat ons een zeldzame kans biedt om in realtime getuige te zijn van het leven van een ster”, zegt Weigelt, tevens co-auteur van het onderzoek.
Deze real-time transformatie is duidelijk zichtbaar in het dimmen van de ster in de afgelopen tien jaar. Het team schrijft deze vervaging toe aan de dikker wordende lagen gas en stof die door de ster worden uitgestoten. Jacco van Loon, directeur van het Keele Observatorium, benadrukte dat “Deze ster een van de meest extreme in zijn soort is, en elke drastische verandering kan hem dichter bij een explosief einde brengen.”
Hoewel het dimmen toekomstige waarnemingen bemoeilijkt, kunnen nieuwe upgrades van de VLTI, waaronder het GRAVITY+-instrument, astronomen helpen de laatste handeling van WOH G64 te volgen. De eigenaardige vorm van de cocon kan ook wijzen op de aanwezigheid van een verborgen begeleidende ster, die op subtiele wijze de dynamiek van het gas en het stof rond WOH G64 verandert.
Een telescoop die verder kijkt
Het vermogen van de VLTI om deze verre ster in beeld te brengen is een triomf van de moderne astronomie. Het GRAVITY-instrument combineert het licht van vier telescopen om een ongeëvenaarde precisie te bereiken, waardoor onderzoekers objecten kunnen bestuderen die te zwak of te ver weg zijn voor andere methoden. WOH G64 is de eerste ster buiten de Melkweg die met dit detailniveau is vastgelegd, maar het is onwaarschijnlijk dat dit de laatste zal zijn.
‘Vergelijkbare vervolgwaarnemingen met ESO-instrumenten zullen belangrijk zijn om te begrijpen wat er in de ster gebeurt’, zei Ohnaka. Met deze hulpmiddelen kunnen astronomen dieper ingaan op de levenscycli van sterren in andere sterrenstelsels, waardoor we de bredere werking van het universum kunnen begrijpen.
De bevindingen verschenen in de Astronomie en astrofysica.
